Rento Hofstede Crull
De oprichter van de Heemaf bij een machine van de General Electric Company tijdens de Wereldtentoonstelling in Chicago (1893).
Hazemeyer
Reyrolle hal (1922)
Heemaf (Hofstede Crull & Willink)
2 transformatorzuilen op wagon van Staatsspoorwegen (1-9-1913)
Heemaf
Wikkelarij 1922
Heemaf
Grote machine hal 1919
Hazemeyer
Floris Hazemeyer, oprichter van Hazemeyer bij de fabriek aan de Tuindorpstraat in Hengelo (1914)
Heemaf
Een Heemaf vrachtauto met daarop een Heemaf motor staat voor de nieuwe Heemaf fabriek (1900)
Electromotorenfabriek (EMF) Dordt
Wikkelarij Ruckphen (1948)
Smit Slikkerveer
Draaistroomgenerator 16-11-1912
Heemaf
Poseren tijdens eerste proefrit van locomotieven voor Java. In midden met vlinderdasje HEEMAF directeur Keus (1928)
EMF Dordt
Werklui van Willem Smit & Co's Electromotorenfabriek in Dordrecht (1916)
Smit Transformatoren
Vervoer transformator door fa. Frederiks d.m.v. paardentractie (1913-1915)
TCS/Heemaf
Twentsch Centraal Station voor Stroomlevering / Heemaf (1916)
Systeem Coq Utrecht
Lossen van een 10 kV (1922)
Heemaf
Elektrische centrale Helpman Groningen 1914
Systeem Coq Utrecht
Hidde Nijland, oprichter Coq Utrecht met de fabriek (1920)

Laatste updates

Biografie Rento Wolter Hendrik Hofstede Crull (1863-1938)

Rento Wolter Hendrik Hofstede Crull, elektriciteitspionier, sportman en fabrikant

PortretHofstedeCrull-1917
Rento Wolter Hendrik Hofstede Crull rond 1917. Bron: HHG

Rento Wolter Hendrik Hofstede Crull (26-11-1863, Meppel - 08-09-1938 Doetinchem). Vader: Wolter Hendrik Crull (1828-1864). Moeder: Catharina Annette Kuiper (1831-1909). Echtgenote 1 Aleida Johanna Hendrika Dikkers (1865-1928). Echtgenote 2: Elisabeth Kühm. Kinderen: 4 dochters: Johanna (1895-1945), Catharina Annetta Jacoba (1897-1989), Woltera Hendrika (1900-1966 )  Aleida Johanna Hendrika (1902-1971)

Inleiding
Rento Wolter Hendrik Hofstede Crull werd geboren in 1863. Na de lagere school in de stad Groningen en een weinig succesvol verlopen HBS tijd in diezelfde stad, werkte hij enkele jaren in een fabriek in Borne. Hij pakte daarna de studie weer op. Ditmaal aan de technische hogeschool in Hannover, waar hij elektrotechniek studeerde.

In 1891 ontwikkelde hij veel activiteit voor het Amerikaanse bedrijf Thomson Houston' op de grote elektriciteitstentoonstelling in Frankfürt am Main. Direct na die tentoonstelling volgde een periode van drie jaren praktisch werken in de fabrieken van Thomson Houston en General Electric in de Verenigde Staten. Hij bezocht daar ook de Wereldtentoonstelling in Chicago van 1893. 

Op 1 april 1894 begon hij in Borne een technisch bureau, dat zich aanvankelijk vooral toelegde op installatiewerk, op de handel in elektrotechnische materialen en op het stichten van openbare elektriciteitsbedrijven. In 1897 volgde zijn associatie met de werktuigbouwkundige ingenieur Willem Willink en stichtten zij samen de firma 'Hofstede Crull en Willink'.

Spanningsmeter gemaakt  tussen 1897 en 1900 door Hofstede Crull & Willink, Bron: Gemeentearchief Borne

Na verhuizing naar Hengelo in 1900, vervaardigde het bedrijf in toenemende mate ook eigen elektrotechnische producten. Deze laatste activiteit nam nog sneller toe, nadat de firma in 1908 werd omgezet in de naamloze vennootschap: 'Hengelosche elektrische En Mechanische Apparaten Fabriek' HEEMAF. Vanaf 1915 behoorde ook de fabricage van elektromotoren en generatoren tot de HEEMAF-activiteiten.  

Lees meer

AFO Hattem op de Beurs in Milaan (1956)

Michel Boerkamp stuurde mij een mooie foto uit 1956 van een beurs stand in Milaan waar de AFO uit Hattem met een stand vertegenwoordigd was. De foto is gemaakt door de opa van zijn vrouw, Geert van der Wal, oud werknemer en gepensioneerd AFO medewerker (overleden in 2020). Ook stuurde hij nog 3 documenten (indiensttreding AFO 1949, getuigschrift en pensioenoverzicht uit die tijd. 

Bron: Michel Boerkamp

 

Links Getuigschrift Geert van der Wal tbv Militaire Dienst, rechts pensioenregeling bij AFO te Hattem.

Geert van der Wal - in dienst bij de AFO in Hattem (1949)

Bron: Michel Boerkamp

 

 

 

{jcomments off}

Lees meer

Fotoalbum diverse Waterkrachtwerken op Java (Nederlands Indië 1920-1935)

Roy Jansson stuurde mij een aantal foto's van een boekje dat in zijn bezit is gekomen. Het zijn foto's van verschillende Waterkrachtwerken t.b.v. elektriciteit in Java, Nederlands Indië begin jaren 20/30 van de vorige eeuw. Veel van deze Waterkrachtwerken zijn opgericht met hulp van Nederlandse/Duitse en Engelse bedrijven uit die tijd.

Je kunt dat goed zien aan de machines die in de hallen staan. Op de foto van Lamadjan staan bijvoorbeeld een grote generator, enkele dynamo's (elektromotoren) en andere machines van Smit Slikkerveer, de schakelinrichting is van de Heemaf uit Hengelo, transformatoren o.a. van Smit. Het fotoboek is waarschijnlijk afkomstig van een hoofdingenieur of technisch engineer die onderhoudswerkzaamheden verrichte of verbeteringen aanbracht aan de technische installaties van deze Waterkrachtwerken.

Op de foto's zien we ook verschillende Waterkrachtwerken (WKW) in Java waarvan ik nog nooit gehoord had, behalve Waterkrachtwerk Lamadjan. Klik hier voor een uitgebreid artikel over WKW Lamadjan met fotomateriaal en film.

Ik ben het e-mail adres kwijt van Roy, dus als hij dit ziet hoop ik dat hij een reactie stuurt (onder de foto) ik wil graag het hele fotoalbum op de website plaatsen. Hieronder een aantal foto's. Totaal waren het ongeveer 100 foto's en dit zijn unieke foto's.

 

Lees meer

Hendrik Buursink - 50 jaar Heemaf / Holec Projects

Wynand Buursink stuurde mij een aantal foto's van zijn vader die in totaal 50 jaar bij de Heemaf in Hengelo heeft gewerkt. Hij werkte van 1942 tot 1992 bij de Heemaf (later Holec Projects).

Hieronder in het kort zijn loopbaan bij de Heemaf en bij Holec.

Hendrik Buursink werd geboren in 1928.  Na 7 jaren lagere school (Leusveen school) begint hij op zijn 14e (14-9-1942) als loopjongen bij de Heemaf bij het Centrale Postbureau. Hij werkt daar 1 jaar. Daarna gaat hij naar de afdeling lichtdruk en vanaf 1952 werkt hij bij de afdeling prijscalculatie.

Henk Buursink

Hendrik Buursink als jongste medewerker bij de Heemaf (1942). Bron: Wynand Buursink.

Hendrik volgt verschillende interne cursussen in de avonduren.

  • 1942-1943 de Ambachtsschool
  • 1943-1948 de Handelsavondschool
  • 1943-1954 cursus Werktuigbouwkunde


1946 - De Heemaf ontvangt schoenzolen voor zijn medewerkers n het kader van een actie van directeur Keus die via bevriende relaties van General Electric uit de Verenigde Staten in het bezit kwam van schoenzolen voor zijn personeel. Na de oorlog was er gebrek aan alles, dus zelfs schoenzolen waren zeer welkom. De jongeman zittend aan de tafel is Hendrik Buursink. Bron: Historisch Centrum Overijssel te Zwolle. Meer info over deze foto.

In 1949 tot 1950 dient Hendrik Buursink als militair in Nederlands Indië en daarna komt hij weer terug bij zijn geliefde Heemaf en weer bij zijn oude afdeling (prijscalculatie). Tussen 1962 en 1967 is hij daar chef geworden. In 1972 zien we hem op de afdeling ADO, en vanaf 1978 op de afdeling OBI. In de jaren zestig van de vorige eeuw gaat de Heemaf op in de veel grotere HOLEC groep en uiteindelijk valt de Heemaf uit elkaar. De activiteiten worden dan elders in de HOLEC groep onder gebracht.

Lees meer

Nico Verhoeff - chef bankwerker EMF Dordt (1938-1976)

Robin Salario stuurde mij enkele foto's van haar oom Nico Verhoeff die tussen 1938 en 1966 bij EMF Dordt heeft gewerkt. Hij was daar lange tijd chef van de bankwerkerij. In 1962 kreeg hij een Delfts blauw bord en een oorkonde omdat hij er 25 jaar werkte. In 1971 overleed hij. Zijn er nog oud collega's die Nico Verhoeff gekend hebben? Reacties graag onderaan deze pagina of per e-mail naar: rudohermsen@hotmail.com dan zorg ik dat ze bij Eveline terecht komen.


Rechts, Nico Verhoeff, links ??


Een foto met geheel links Nico Verhoeff ? Werknemers van EMF Dordt poseren voor de kapot geschoten gebouwen van EMF net na de oorlog. 

EMF Dordt 29-9-1950


Rechts Nico Verhoeff

  
Nico Verhoeff aan het werk. 

Lees meer

Hofstede Crull en de rampspoed bij zijn elektromotorenfabriek "de VIJF" in Doetinchem (1920 - 1934) + 3 FILMS

In 1920 werd in Doetinchem - de bijna vergeten-  elektromotorenfabriek "DE VIJF" opgericht door Rento Hofstede CrullHofstede Crull, was elektriciteitspionier, oprichter van vele elektriciteitscentrales en van de Heemaf, het grootste elektrotechnische bedrijf van Nederland tot ver na WO II. Nadat Hofstede Crull in 1918 ruzie kreeg met de commissarissen van de Heemaf was het de beste oplossing dat Hofstede Crull weg zou gaan. Dit gebeurde ook, maar hij was niet de persoon om stil te gaan zitten.

Hij kocht een stuk grond in Doetinchem aan de Havenstraat (nabij de Oude IJssel en het oude centrum) en richtte daar de nieuwe elektromotorenfabriek "de VIJF" op, een concurrent voor de Heemaf en EMF Dordt. Van elektromotorenfabriek "de VIJF" was weinig bekend behalve dat het geteisterd werd door rampspoed tijdens zijn slechts 14 jarige bestaan. Hofstede Crull had weinig geluk met dit bedrijf dat een geduchte concurrent voor de Heemaf en EMF Dordt had moeten worden, maar heeft niet zo mogen zijn.

Er waren slechts weinig foto's van dit bedrijf bekend maar onlangs kwam een prachtig album uit de jaren 1925-1929 tevoorschijn welke in een van de knipsels in dit artikel wordt beschreven. Het album werd door  gedigitaliseerd. Dit gaf mij aanleiding om mij eens in de geschiedenis van dit bedrijf te duiken dat als rode draad  "rampspoed" door zijn geschiedenis heeft lopen.

De Vereenigde IJzer Fabrieken "De VIJF"
Logo de VIJFOp 11 december 1920 werd op initiatief van Hofstede Crull ten overstaan van notaris Ten Doesschate in Hengelo de NV De Verenigde IJzerfabrieken 'DE VIJF' opgericht. Het bedrijf werd gevestigd in Doetinchem en het ging vooral elektromotoren fabriceren.
Aanvankelijk liep het bedrijf goed. Vele oudgedienden van de Heemaf uit Hengelo, die meer vertrouwen hadden in Hofstede Crull dan in de nieuwe HEEMAF-directie, verhuisden naar Doetinchem en vonden werk in de nieuwe fabriek.

Lees meer

De eerste elektrische wasmachines van Nederland (Vélo) met een elektromotor van de Heemaf (1928) + 2 x FILM

In 1928 bracht het bedrijf "Vélo Waschmachine Maatschappij" de eerste elektrisch aangedreven houten wasmachine van Nederland op de markt en dit verlichtte de werkzaamheden van de huisvrouwen omdat ze niet met hun handen in het water het zware schrobwerk hoefden te doen. Er was natuurlijk nog veel te verbeteren aan deze (semi automatische) wasmachine maar het prototype van de wasmachine zoals wij die nu kennen was gemaakt. Er kwam nog steeds veel handwerk bij kijken. De vrouwen moesten nog steeds het water verwarmen, sop maken, inweken, uitspoelen, mangelen en drogen en als laatste strijken. Verder waren de wasmachines ook te duur voor de gewone man.


Velo reclame rond 1900 (bron: Bas Romeijn).

Heemaf
De Heemaf uit Hengelo was in die tijd het grootste elektrotechnisch bedrijf van Nederland en zij werden gevraagd om de was machine van een elektromotor te voorzien en het was proces deels te automatiseren. Concurrenten als EMF Dordt volgden snel met vergelijkbare elektromotoren voor concurrerende merken en vanaf de jaren dertig voorzag de Heemaf ook vele nieuwe wasmachinefabrikanten van elektromotoren. In totaal kende Nederland 14 wasmachine fabrikanten.

Korte historie van de Vélo wasmachinefabriek (1898 - 1973): 
In 1898 richt Johan Bosch samen met de Amerikaanse Van der Laan een handelsbedrijf op in Rotterdam. Een van de producten die ze invoeren is een patentloze houten wasmachine. De eerste gedachte is natuurlijk dit kunnen wij zelf ook maken. In 1901 gaat de fabriek in een oude boerenschuur van start en zo wordt men de eerste wasmachinefabrikant van Nederland. De zaken gaan zo goed dat men snel moet gaan uitbreiden. 

Lees meer

Elmec bouwdozen gemaakt door AFO

Net na de Tweede Wereld oorlog maakte de Apparatenfabriek Overijssel (AFO) enige tijd meccanodozen van het merk Elmec. Dit was een groot succes bij de jongeren die interesse hadden in techniek en de dozen waren niet aan te slepen. Ton Werkhoven verzamelt deze bouwdozen en hieronder vind u zijn bijdrage.

Ik las uw verhaal over de Overijsselse Apparaten Fabriek en stuur u bijgesloten een aantal foto's op. Ik ben gepensioneerd docent fotografie en verzamel al een tijdje metaalbouwdozen uit de eerste helft van de 20e eeuw. Het merk Elmec was mij jaren onbekend, totdat ik een doosje tegenkwam op Marktplaats. Intussen heb ik er meer dan een dozijn en daarnaast heel veel reserve onderdelen.

 

Ik heb er al meerdere motoren mee gebouwd aan de hand van de oorspronkelijke documentatie en besef dat dit Nederlandse product internationaal een unieke positie inneemt. Geen enkel merk heeft zulke bijzondere elektrische metaalbouwdozen geproduceerd als AFO, Maerklin met Elmex en Meccano hadden weliswaar elektrodozen, evenals de firma Kosmos, maar die halen het niet bij Elmec.

 

{jcomments off}

Lees meer

De historie van EMF Dordt (1911 - 1977)

De historie van Willem Smit & Co's Electromotorenfabriek Dordrecht (Smit Dordt / EMF Dordt) 

Het eerste gebouw Willem Smit & Co's Electromotorenfabriek Dordt aan de Parallelweg 5a-7 te Dordrecht in 1911.

De voorgeschiedenis

Smit Dordt
Bij de geschiedenis van Smit Slikkerveer zijn we EMF Dordrecht al tegen gekomen. De vennootschap Willem Smit Slikkerveer en Co. is opgericht op 1 november 1882. In 1883 wordt het eerste bedrijfsgebouw in gebruik genomen. Het verzorgen van elektrisch licht wordt het eerste speerpunt. Het ging daarbij niet alleen om de booglampen, maar ook om de dynamo’s die door stoommachines aangedreven werden. In 1886 werd Willem Smit medeoprichter van de N.V. Elektrische Verlichting Kinderdijk met de eerste particuliere elektriciteitscentrale van ons land. De uitvinding van de gloeilamp door Edison in 1879, die overigens betwist wordt door een gloeilampenfabriek in Rotterdam (de Khotinsky). bracht een enorme vooruitgang in de bestaande verlichtingstechnieken. De oprichting van Philips in 1891 was een logisch gevolg van deze ontwikkelingen. Willem Benjamin Smit leverde overigens al gloeilampen aan een zekere Antoon Philips jaren voordat Philips werd opgericht en een wereld concern werd. Willem Smit was met recht DE elektriciteitspionier van Nederland. 

Pentekening Smit Dordt (1911)Rond 1900 omvat het productie pakket stoom-,gelijkstroom-, draaistroom- en wisselstroommachines, daarnaast de bijbehorende apparatuur zoals aanzet apparaten en transformatoren.

Lees meer: De historie van EMF Dordt (1911 - 1977)

Schrijf reactie (1 Reacties)

Heemaf na de Tweede Wereldoorlog (1946 - 1968)

alt

Na de Tweede Wereldoorlog

Als gevolg van gebrek aan personeel werden enkele afdelingen van het bedrijf elders ondergebracht. Zo werd in Zwartemeer in de provincie Drenthe een fabriek in gebruik genomen voornamelijk gericht op het wikkelen. In 1961 volgde nog een uitbreiding waarmee het driemaal zo groot werd. Ook bij de telefoonmontage kwamen personeelsproblemen welke werden opgelost door een fabricageafdeling deels naar Coevorden te verplaatsen.

Naast fabricageruimten werd ook het kantoorgebouw te klein. In 1938 werd besloten een geheel nieuw kantoor te bouwen. Het gebouw staat nog steeds aan de Bornsestraat en wordt in de volksmond "de Locomotief" genoemd. Nu wordt het gebouw gebruikt door een aantal woningbouwverenigingen.

Heemaf kantoor aan de Bornsestraat 1943

Na de Tweede Wereldoorlog heeft Heemaf gekozen voor specialiteiten, als aanvulling op het normale programma. Voorbeelden daarvan zijn scheepsinstallaties voor draaistroom, elektrische kraanuitrustingen, het Heemaf No-breaksysteem voor ononderbroken stroomvoorziening en remmotoren. Ook werden energie-elektronika toepassingen voor de aandrijf- en regeltechniek ontwikkeld en op de markt gebracht. Het verlenen van diensten werd steeds belangrijker in de vorm van een projectenbureau en installatiebureau. Heemaf was in staat complete projecten, te ontwerpen, coördineren, uitvoeren en inbedrijfstellen. Deze projecten werden steeds groter en complexer. Voor problemen met geleverde installaties werd TDV opgericht, de Technische Dienst Verlening.

Lees meer: Heemaf na de Tweede Wereldoorlog (1946 - 1968)

Schrijf reactie (0 Reacties)

De historie van de Heemaf - de periode na Hofstede Crull - (1919-1945)

Periode na Hofstede Crull
Na het vertrek van Hofstede Crull in 1919 zien we dat de nieuwe directeuren H.I. Keus en F.R. Willink per 18 maart 1919 tot mede-directeuren zijn benoemd. Directeur W. Willink, die per 1 mei ontslag had genomen werd verzocht nog enige tijd aan te blijven om de nieuwe directeuren te ondersteunen. Hij zou worden opgenomen in de Raad van Commissarissen. Het was overigens wel het jaar met de hoogste winst tot dan toe. 

NL-ZlHCO 464.2 1458 Stator van een draaistroomgenerator 1000 kVA-1919-aangepast

Prachtige foto van een medewerker van de Heemaf achter een stator van een draaistroomgenerator 1000 kVA 500 V 50 Hz en 125 omw/ min. met huis van bijbehorende opwekker, bestemd voor centrale Tjepoe van de BPM (Bataafsche Petroleum Maatschappij) Nederlands Indië/ Java 01-10-1919. Bron: Historisch Centrum Overijssel te Zwolle/ Jaap Tuik.

Grondleggers

Lees meer: De historie van de Heemaf - de periode na Hofstede Crull - (1919-1945)

Schrijf reactie (0 Reacties)

De historie van Apparaten Fabriek Overijssel (A.F.O.) uit Hattem (1936-1991)

Logo Afo

De Apparaten Fabriek Overijssel (A.F.O.) werd in 1936 in Zwolle opgericht op initiatief van Ir. J. C. Keller, directeur van de Waterleiding Maatschappij "Overijssel"  NV te Zwolle. In een kleine ruimte aan de Walstraat 19 werd - met bescheiden kapitaal - in Zwolle begonnen onder de dagelijkse leiding van dhr. Duurkoop. In eerste instantie kwamen de opdrachten hoofdzakelijk van de Waterleiding Maatschappij. Het bedrijf groeide gestaag en in 1939 verhuisde AFO naar een groter pand aan de Veerallee in Zwolle . In 1940 werd het bedrijf omgezet in een NV. 

zwolle

Het eerste gebouw van AFO was in het pand aan de Walstraat 19 in Zwolle. 

De fabriek in oorlogstijd
Opdrachten van derden begonnen juist binnen te komen, maar konden slechts deels worden uitgevoerd omdat de oorlog uitbrak. Tijdens de oorlog werd AFO getransformeerd tot een verlengstuk van de Waterleiding Maatschappij om zo te voorkomen dat arbeiders naar Duitsland werden gestuurd voor de "Arbeitseinsatz". Gedurende de oorlog werden door de AFO verschillende electrotechnische producten ontwikkeld. Door gebrek aan grondstoffen moest men erg inventief zijn en maakte men met alle middelen producten waar de mensen in oorlogstijd behoefte aan hadden.

In eerste instantie hoofdzakelijk huishoudelijke artikelen zoals elektrische uurwerken, elektrische dekens en zelfs speelgoed (mecanodozen), maar ook werden er windmolens van auto-dynamo's gemaakt en accu's in jampotten met zelfgemaakte gelijkrichters om de opgewekte energie 's avonds te kunnen afnemen. Dit en nog veel meer producten werden ontwikkeld en bedacht door de inventieve ingenieurs van AFO, zoals de Joodse ingenieur dhr. Citroen. Of hij de oorlog overleeft heeft is niet bekend.

afo-productiehal

Bron: heemkundehattem.nl

24111941 provOverijsselscheEnzwolschecourant

Bron: Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant, 24-11-1941

Elmec-constructiedoosAFO1948 Elmec-constructiedoosAFO1948-2

Elmec-constructiedoosAFO1948--full

Deze meccanodozen (electro mechanische constructiedoos) door de AFO onder het merk Elmec gefabriceerd in 1948. Bron: HONG

In 1945 werd op het Rode Torenplein een oude bierbrouwerij aangekocht om dienst te doen als een montage fabriek waar de zelf geproduceerde onderdelen werden gemonteerd en de elektro spoelen werden gewikkeld voor o.a. orgelrelais.

eerstegebouwenAFO

01111943-aandelen 

Bron: Provinciale Overijselsche en Zwolsche Courant, 01-11-1943

AFOWikkelafdeling

Wikkelafdeling van de AFO, geheel links is dhr. Duuring.

Onderstaande 2 groepsfoto's ontving ik van Gerard van der Worp en dit zijn ook de enige groepsfoto's van AFO die ik tot nu toe gezien heb. De datering zal zijn tussen 1947 en 1960 schat ik.

GroepsfotoAFO1

 Montage afdeling AFO Hattem (1957/1959). Klik HIER voor de namen.

GroepsfotoAFO2

Wikkelafdeling AFO Hattem 1958/1959. Klik HIER voor de namen.

Hamer voorzitterAFO Hamer voorzitterAFO2

Gerrit Bredewout had nog de voorzittershamer van de personeelsvereniging van de AFO.


Wederopbouw

Na de oorlog was er een groot gebrek aan grondstoffen en brak er een moeilijke periode aan voor de fabriek. Door de schaarste ging men zich weer toeleggen op de fabricage van artikelen waar wel voldoende grondstof van te verkrijgen was. In 1948 werd het bedrijf door brand gedeeltelijk verwoest. In 1949 werd onder dezelfde naam een nieuwe fabriek in Hattem betrokken aan de Populierenlaan. Het pand aan de Veerallee was te klein geworden voor de 130 medewerkers.


OprichterJohanKellerIr. Johan Keller oprichter van een multinational 
Ir. Johan Keller was een interessante persoonlijkheid. Begin jaren vijftig was ir. Johan Keller directeur van de Waterleiding Maatschappij Overijssel (WMO). Daarnaast was hij hij ook lid van de commissie van Wederopbouw, die vond dat Nederland na de oorlog zo snel mogelijk uit zijn as moest herrijzen. Naast de AFO stond hij ook aan de basis van een ander bedrijf, WAVIN, een Nederlandse producent van kunststof leidingsystemen. WAVIN groeide uit tot een multinational met meer dan 6000 werknemers en is beursgenoteerd. Keller was vele jaren President-commissaris van de AFO.

AFO-productie

Geheel links dhr. Palm uit Hattemerbroek

 

Foto links: Hier Ir. Keller rechts zittend .Foto genomen op 5 jan 1925 . Afscheid van gemeentearchitect J  Carmiggelt . Zijn opvolger bij de dienst gemeentewerken en bedrijven is ir.Keller . Keller was ook oprichter van de Blikfabriek (Trivium  in Hoogeveen samen met bankdirecteur  Groenewegen . Thans 100 jarig bestaan . Foto rechts nog een van de weinige foto's van Ingenieur Keller  bij zijn afscheid bij Trivium in Hoogeveen, Bron: Walter Meijer te Hardenberg .

 

AFO-montageafdeling

AFO-electronischregelpaneelGroei
De echte groei vond plaats vanaf 1951. In dat jaar werd een nieuwe directie aangesteld met een nieuwe strategie. Machines werden aangepast en vernieuwd en nieuwe ontwikkelingen en uitbreidingen werden ter hand genomen. De eerste contacten werden gelegd met Marine, Leger en Luchtmacht in binnen- en buitenland. Na een reorganisatie gepaard gaande met inkrimping van het personeel kwamen in 1954 de eerste marine opdrachten (motorstarters, deur en automatische noodomschakelaars) binnen.  Het bedrijf werd enorm gemoderniseerd en veel technici werden aangetrokken. In 1958 werd gestart met elektronica, de zogenaamde pulslogica, (digitale besturings- en beveiligingsschakelingen met magnetisch logische elementen de voorloper van PLC regeltechniek.

 AFO-samenstellenbedradingbundels

 Dhr. Gerrit Meiering

motorstroomrelais-1951-AFO

 Motorstroomrelais tekening uit 1951. Ik kreeg deze van Johan Hoekstra, oud medewerker van AFO. Klik om te vergroten.

AFO-bedieningspaneelfabriekstransportinstallatie AFO-beproevendrukknopkast-waterdichtheid

AFO-Tekenkamer

Tekenkamer AFO Hattem

montageafdeling afo4

Links: Montageafdeling AFO, 2de man van onderen gezien is Frank van Es. rechts: Maarten ten Erven achter de boormachine bij de AFO. bron: Heemkundehattem.nl 

25 jarig jubileum

In 1961 vielen de marine opdrachten sterk terug. In 1961 vierde men het 25 jarig jubileum. Er werkten toen 250 mensen. De commissarissen en directie bestond toen uit de volgende namen: 

Ir. J.C. Keller (President-Commissaris)
Ir. A.P. van der Meer
Dr. Ir. Z.ij van der Meer
A.A.F. M. Verbeek
R. R. Bolt (Directeur) 

Men had toen in 8 Europese landen agenten die de producten van AFO verkochten. In hetzelfde jaar werd de productieafdeling uitgebreid met een gebouw voor administratie, tekenkamer en proefafdeling wat direct tegenover het hoofdgebouw werd geplaatst.

AFO-buitenlandsevertegenwoordigers AFO-uitbreiding

GebouwAFO1936-1961

Het fabrieksgebouw van AFO in 1961 in Hattem.

AFO-controleschakelkast 

Dhr. Cor Roelofs 

AFO-bedrijfskantoor

AFO-toonkamer

 

afo5 afo6

Foto links, man rechts Herman Reekers, man links op beide foto's met baard is dhr. Rompas Bron: heemkundehattem.nl

VoetbalteamAFO

AFO had in die tijd natuurlijk ook een voetbalteam in de bedrijfscompetitie. Bron: heemkundehattem.nl 


Productportefolio 

In 1961 maakt AFO de volgende producten : 

Scheepsproducten:
AFO starters: Het scheepsprogramma had als belangrijkste product: motorstarters voor draaistroommotoren. Deze AFO-starters werden toegepast op alle moderne tankschepen van 16000 tot 48000 ton zoals op Shell tankers, passagiersschepen als de Holland-Amerikalijn, de Statendam en de Rotterdam, daarnaast op vrachtschepen, veerponten en baggerschepen.
Waterdichte drukknopkasten

Relais en schroefpatroonhouders

AFO-scheepsproducten

Industrieproducten:
AFO-eindschakelaars voor liftinstallaties
AFO-Hefmagneten voor papiermachines, rekenmachines of liftinstallaties, als aandrijving van de hulpschakelaar voor hoogspanningsinstallaties.
AFO-relais met toepassingen in elektriciteitscentrales, pluimveevoederinstallaties, in automaten voor sigaretten, operatieapparatuur voor ziekenhuizen enz.
AFO-weideafrasteringsapparaat.

industrieproducten1

 Industrie producten AFO.

Schrikdraad
Dit bord hebben we onlangs toegevoegd aan de collectie van het Holec archief in Hengelo.

AFO weideafrasteringsapparaat zoals je ze nog wel eens op Marktplaats tegen komt.

afo weideafrasteringsapparaat 08041967 friesekoerier

 

Bron: Friese Koerier, 08-04-1967

Marineproducten:
Motorstarter
Automatische noodomschakelaar
Schroefpatroonhouder
Deurschakelaar

AFO-industrieproducten2

Legerproducten
Hoofdlichtschakelaar
Stopachterlamp
12 polige steker

AFO-legerproducten AFO-legerproducten2

Onderdelen voor NATO legervoertuigen. In 1961 zitten de onderdelen in alle Nederlandse legervoertuigen.

Bedrijfsspionage
In 1962 wordt Hattem opgeschrikt door bedrijfsspionage bij AFO Hattem. Twee medewerkers werden aangehouden nadat ze constructietekeningen hadden gestolen en doorgespeeld aan een oud ingenieur die met onenigheid bij AFO was weggegaan. De rol van een agent van AFO in Duitsland was nog niet geheel duidelijk. De vertegenwoordiger in Duitsland had namelijk contact met deze ingenieur en wellicht werden tekeningen van apparaten en instrumenten in Duitsland verkocht. AFO leverde in die tijd veel aan leger en marine, die producten waren geheim en daarvoor was natuurlijk interesse.

In 1964 komt de uitspraak van de civiele procedure die AFO had aangespannen tegen de voormalig medewerker er wordt een schadevergoeding van 400.000 euro toegewezen aan de AFO, die enorme schade had geleden door het spionage schandaal. 

Overname door de Smit Nijmegen groep
In 1962 werd AFO overgenomen door Smit-Nijmegen groep die zijn positie aan het uitbreiden was. In 1966 volgde er een fusie met Smit-Olthof uit Ede, na een nieuwe reorganisatie bleven er nog 130 werknemers over. Smit Nijmegen werd in 1969 overgenomen door het nog grotere HOLEC concern. 

 

AFO Hattem in 1968 (Personeelsblad Post).

In 1966 stond Smit Transformatoren met een AFO stand in de R.A.I. te Amsterdam.met als motto: "automatisering aan boord van schepen "

11071962-lc

11-07-1962 Bron: Leeuwarder Courant

Aandeel AFO-small

Aandeel AFO: Bron: Archief Smit Transformatoren

Luchtfoto Afo Hattem (1960-1965)

Apparatenfabriek Afo Hattem (1971)
Bron: Holec Historisch Genootschap.
 

Folder AFO

 Folder Afo (1969)AfoEdeHattem

Folder AFO uit 1969, men is nog onderdeel van Smit Nijmegen.

Overname door HEEMAF
In 1971 nam Heemaf de fabricage van de pulslogica met 30 man personeel over. De verkoop ging wel naar Hengelo. Aanvankelijk werd gedacht dat de productie ook naar Hengelo zou gaan, maar er kwamen in Hattem nog in 1971 nieuwe productieruimten bij. In 1973 werd opnieuw uitgebreid.

Heemaf Afo

Ook Hazemeyer had in Hattem productie faciliteiten voor apparatenbouw. De besturingselektronica stond in die periode nog in de kinderschoenen. In 1974 gaf de directie opdracht tot een toekomststudie. Deze studie was aanleiding tot het oprichten van een zelfstandige productgroep. Heemaf/Afo-automation. In 1976 werd er een grote nieuwbouw gepleegd. Hier werden ook een aantal Heemaf mensen uit Hengelo te werk gesteld. 

img648

 

Het gebouw van de AFO met opschrift Hazemeyer. Bron: Gerard van der Worp

scannen0007-b

scannen0006-a

Bron: Holec Post 1971 (HHG)

Holec -> HCS Control Systems
In 1979 wordt de naam door Holec gewijzigd in HCS (Holec Control Systems) toen nog in Hattem maar er volgt later een verhuizing naar Apeldoorn.  Bij Holec Control Systems werden nieuwe ontwikkelingen gestart om met microcomputers omvangrijke automatiserings- systemen voor de industrie te realiseren.

Het is er erg onrustig. In 1988 wordt een directeur geschorst, maar voor er een kort geding plaatsvindt wordt de schorsing teruggedraaid. Het ging hierbij over een mogelijke overname van automatiseringsbedrijf Microlife voor 130 miljoen gulden. Joep van den Nieuwenhuyzen nam een groot belang in het noodlijdende beursfonds HCS.

HolecControlSystems

Holec Control Systems in Hattem. Bron: Heemkundehattem.nl

hcs-aand-cfIn de nacht van 30 op 31 juli 1991 besloot hij samen met de ABN Amro tot een financiële injectie in HCS. De volgende dag verkocht Joep 4,1 miljoen aandelen. De beurs vermoedde bij hem gebruik van voorkennis en deed aangifte en van den Nieuwenhuyzen werd vervolgd. De rechtbank veroordeelde hem tot 6 maand cel en 100.000 gulden boete, maar in hoger beroep werd de uitspraak vernietigd. Daarna volgde vrijspraak.

In 1992 ging HCS failliet, onderdelen van het bedrijf werden daarna door andere bedrijven voortgezet.


Begaclaim geeft het opIn 1991 volgde een tweede voorkenniszaak, de RDM affaire. In 2007 op 23 oktober werd van den Nieuwenhuyzen gearresteerd in Zwitserland voor mogelijke faillissementsfraude bij vier van zijn bedrijven. Zijn uitlevering volgde op 19 november. Op 4 december werd het voorarrest met twee maand verlengd en op 8 januari 2008 werd hij in afwachting van het onderzoek vrijgelaten. Wel moest hij een borg van 10 miljoen euro betalen en zijn paspoort inleveren.
De vijf jaar durende zaken had erg veel invloed op de beurskoers van Begemann, die daalde van 170 naar 30 gulden. Ook zijn naam ging van "bedrijvendokter" naar "financiële manipulator" Begemann en van den Nieuwenhuyzen stelden dat er 1,2 miljard schade was geleden en stelde de staat daarvoor aansprakelijk. Begemann bracht zijn belang onder in de beursfonds Begaclaim met 5,1 miljoen aandelen. Zou de schade-eis volledig uitbetaald worden dan krijgen aandeelhouders 200 gulden per aandeel. Tijdens de arrestatie van Van den Nieuwenhuyzen in 2008 werd de Begaclaim echter ingetrokken.
Op 4 april 2013 begon de strafzaak, hij werd schuldig bevonden aan omkoping, faillissementsfraude en meineed. Het OM eiste eind mei een celstraf van 5,5 jaar. In juli 2013 volgde de uitspraak: 2,5 jaar cel.
Wordt vervolgd. 

Herinneringen aan AFO Hattem: 

Als geboren Zwollenaar ben ik de naam AFO voor het eerst tegengekomen op de vuilstortplaats Westerveld in Zwolle. Hier waren de resten van de brand in 1948 gestort. Na schooltijd gingen wij er naar toe om bruikbare spullen te zoeken en kwamen thuis met o.a. "meccano"transformatoren al of niet gedeeltelijk verbrand.

Hiervan bezit ik er nog een en die is nog steeds in gebruik. Mijn tweede contact met de AFO, ondertussen verhuist naar Hattem, was in 1950 toen ik reageerde op een advertentie waar een electriciën werd gevraagd maar als leerling tekenaar werd aangenomen. Het begon met het reviseren van oude tekeningen, zo ben ik er langzamerhand ingegroeid en uiteindelijk aan heel wat apparatuur meegewerkt. Nieuwe ontwerpen werden in de instrumentmakerij gemaakt en getest, hoogspannings schakelaars gingen naar de Kema om te testen. Hierbij was ook tekenkamerpersoneel aanwezig.

Op de tekenkamer zaten ook enkele gereedschaptekenaars, de stempels en andere gereedschappen werden in eigen gereedschapmakerij gemaakt. Tekeningen moesten ook afgedrukt worden,dat gebeurde in die tijd nog heel primitief, nl. in een houten kist waarin een bak met ammonia,na het belichten op afdrukpapier de tekening in de kist,deksel dicht,na enkele minuten deksel open en in een wolk ammonia kon de afdruk er uit gehaald worden. Na verloop van enige jaren deed de electronica zijn intrede bij de AFO,hiervoor moesten er heel veel printplaten gemaakt worden. Deze werden aan de hand van schema's s'avonds thuis met zwart band geplakt en in de fabriek gebruikt om de printplaten te etsen. Dit ging weer gepaard met veel chemische stank.

Na de overname van de AFO door Smit-trafo mee verhuist naar Ede, na reorganisatie van Smit overgeplaatst naar COQ Utrecht. Na sluiting COQ nog een jaar of tien naar HOLEC Amersfoort waar ik na 40 jaar werken met de SUM ben gegaan. 40 jaar werken op 4 locaties aan schakelaars van 4 cm tot 4 meter hoog.

Johan Hoekstra. (05-03-2013)

Folder Afo

Een van de weinig overgebleven folders van Afo Apparatenfabriek 
Bron: Holec Historisch Genootschap.

1965 AFO

Oud medewerker Bud Grüwel stuurde mij eind 2013 een foto van zijn oude werkjas van de AFO uit de zestiger jaren die hij nu nog steeds gebruikt om te klussen. De jas is niet meer "spik en span", maar roept misschien nog herinneringen op bij oud collega's. 

 

Meer volgt....

Er is weinig informatie te vinden van Apparatenfabriek AFO te Hattem, mocht iemand nog fotomateriaal of andere informatie hebben hoor ik dit graag. U kunt informatie/foto's sturen naar email adres: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.. (Ik kan op dat email adres grote bestanden ontvangen.)

Bron: Foto's Holec Historisch Genootschap / 25 jaar AFO / Biografie Johan Keller, Wieiswieinoverijssel.nl Met dank aan Johan Hoekstra, oud medewerker van AFO Hattem, die mij boeken stuurde over de historie van deze fabriek + folders die nog bij dit artikel geplaatst worden.

AFO-logo

{jcomments on}

Schrijf reactie (1 Reacties)

Historische nieuwsflits

Montageafdeling Coq Utrecht (1929)

Onderstaande unieke foto stond in de Cantecleer, het personeelsblad van Coq Utrecht en betreft de vroegere montageafdeling van Coq Utrecht (1929).

Montage afdeling Coq Utrecht 1929
V.l.n.r. dhr. P.J. Kalksma (jubilaris), dhr. J. Boone,(jubilaris), dhr.  W. van Kuik.  Bron: Dirk Nijland (kleinzoon kunstschilder Dirk Nijland).

Schrijf reactie (0 Reacties)

Muziekvereniging Heemaf (1912)

Vanaf 1912 beschikte Heemaf over een eigen muziekkorps. Enkele jaren geleden stuurde Jeroen Boertje mij foto's van een oude baritonsaxofoon, die hij nog thuis had staan met inscriptie Heemaf. Het kan niet missen dat dit instrument van deze vereniging is geweest en wellicht te zien moet zijn op een van onderstaande foto's.

Muziekvereniging Heemaf 1912

Muziekvereniging Heemaf 1912
Bron: Archief Holec.

alt alt 

 alt alt

Bron: Jeroen Boertje

MuziekverenigingHeemaf01-06-1914-NL-ZlHCO 0464.2 293

Groepsfoto Mziekvereniging Heemaf 01-06-1914. Bron Historisch Centrum Overijssel te Zwolle

Schrijf reactie (0 Reacties)

HHG Video Box

Cloud tag

Laatste nieuws

Uitgelicht

Statistieken

Aantal bekeken pagina's
7584595

Wie is online

We hebben 62 gasten en geen leden online

DMC Firewall is developed by Dean Marshall Consultancy Ltd