Eerste automatische verkeerslichten in Nederland (Den Haag) gemaakt door de Heemaf (1928/1932)
Het eerste verkeerslicht in de wereld werd in 1868 in Londen geplaatst bij the Houses of Parliament op de hoek van de Bridge Street en New Palace Yard. De verkeerslichten waren niet voor het gewone verkeer maar om te zorgen dat de militaire politie kon oversteken. De eerste automatische verkeerslichten in Nederland stonden in Den Haag en werkten met neon ringen, afkomstig van de Heemaf fabrieken (1928).
De Laan van Meerdervoort in Den Haag, was al in de jaren twintig van de vorige eeuw een drukke verkeersader. Daarom experimenteerde de politie al tussen 1928 en 1930 op het kruispunt Laan van Meerdervoort - Anna Paulowna straat met automatische (elektrische) verkeerslichten van het fabricaat HEEMAF. Dit waren de zogenoemde HEEMAF-lichten maar leken niet op de tegenwoordige verkeerslichten.
Verkeerslichten van de Heemaf in Den Haag (1932). Bron: Historisch Centrum Overijssel te Zwolle.
Amsterdam had overigens de eerste verkeerslichten in Nederland - dus al voor 1928 - maar die waren zeker niet automatisch. Het was een elektrisch stopbord met verlichting die de verkeersagent met zijn handen moest bedienen. Jaren daarvoor stond er gewoon een verkeersregelaar met of zonder een bordje stop in zijn hand.het verkeer te regelen.
Ook Eindhoven had in 1929 al automatische verkeerslichten aangelegd (fabricaat Philips). Deze automatische verkeerssignalen voorzien van geluid werden geplaatst op de kruispunten Emma singel - Keizersgracht en Keizersgracht - Wal. Deze werden pas in 1931 in werking gesteld en werkten deels niet. (zie dit artikel).
Verkeerslicht op de kruising Laan van Meerdervoort/Anna Paulownastraat Den Haag. Licht op groen, 23-7-1932 , Bron: Historisch Centrum Overijssel te Zwolle.
Lees meer
Biografie Rento Wolter Hendrik Hofstede Crull (1863-1938)
Rento Wolter Hendrik Hofstede Crull, elektriciteitspionier, sportman en fabrikant
Rento Wolter Hendrik Hofstede Crull rond 1917. Bron: HHG
Rento Wolter Hendrik Hofstede Crull (26-11-1863, Meppel - 08-09-1938 Doetinchem). Vader: Wolter Hendrik Crull (1828-1864). Moeder: Catharina Annette Kuiper (1831-1909). Echtgenote 1 Aleida Johanna Hendrika Dikkers (1865-1928). Echtgenote 2: Elisabeth Kühm. Kinderen: 4 dochters: Johanna (1895-1945), Catharina Annetta Jacoba (1897-1989), Woltera Hendrika (1900-1966 ) Aleida Johanna Hendrika (1902-1971)
Inleiding
Rento Wolter Hendrik Hofstede Crull werd geboren in 1863. Na de lagere school in de stad Groningen en een weinig succesvol verlopen HBS tijd in diezelfde stad, werkte hij enkele jaren in een fabriek in Borne. Hij pakte daarna de studie weer op. Ditmaal aan de technische hogeschool in Hannover, waar hij elektrotechniek studeerde.
In 1891 ontwikkelde hij veel activiteit voor het Amerikaanse bedrijf Thomson Houston' op de grote elektriciteitstentoonstelling in Frankfürt am Main. Direct na die tentoonstelling volgde een periode van drie jaren praktisch werken in de fabrieken van Thomson Houston en General Electric in de Verenigde Staten. Hij bezocht daar ook de Wereldtentoonstelling in Chicago van 1893.
Op 1 april 1894 begon hij in Borne een technisch bureau, dat zich aanvankelijk vooral toelegde op installatiewerk, op de handel in elektrotechnische materialen en op het stichten van openbare elektriciteitsbedrijven. In 1897 volgde zijn associatie met de werktuigbouwkundige ingenieur Willem Willink en stichtten zij samen de firma 'Hofstede Crull en Willink'.
Lees meer
Ton Bach - Machinist bij suikerfabriek WONJI in Ethiopië
Otto Bleker stuurde mij in juli 2018 twee fotoalbums van Ton Bach die korte tijd werkte als machinist bij de suikerfabriek Wonji in Ethiopië. Net na WO II gingen bedrijven als Stork, Werkspoor en Heemaf verder waar ze al vanaf 1900 mee begonnen waren; Het bouwen en inrichten van fabrieken over de hele wereld, zoals suikerfabriek WONJI in Ethiopië. Rondom de fabrieken ontstonden dorpjes waar de ingenieurs, monteurs, machinisten, technici en andere werklui zich tijdelijk vestigden totdat het project klaar was en dan vertrok men weer (vaak naar een ander land) voor de volgende klus, zoals ook Ton Bach. Na zijn schooltijd (1944) gaat Ton Bach werken bij NV Stoomvaartmaatschappij Nederland en werkt daar tot 1951 als machinist op het schip. Daarna gaat hij enkele jaren werken als machinist bij suikerfabriek Wonji in Ethiopië. De fotoalbums die hij ons naliet zijn uniek en geven een mooi beeld hoe het er tussen 1951 en 1955 aan toe ging. De hele Nederlandse industrie was bij dit project betrokken. Ton Bach heeft de meeste foto's voorzien van een korte beschrijving. Klik op de foto's om te vergroten.
Ton Bach (links) tijdens de installatie van een machine in suikerfabriek Wonji (1951). 
600 KW Stork tegendrukturbine met Heemaf generator geleverd aan suikerfabriek WONJI in opdracht van de H.V.A. in de proefstand van de Stork fabriek (1953). Bron: Geheugenvannederland.nl (Stork archief).
Luchtfoto suikerfabriek WONJI in Ethiopië uit het album van Ton Bach.
Lees meer
Piet Kromwijk - monteur van Werkspoor RMO voor SF Metahara in Ethiopië (1968/1969)
Suikerfabriek Metahara was de derde suikerfabriek in Ethiopië die in opdracht van de H.V.A. Ethiopia (Handels Vereniging Amsterdam Ethiopia) werd opgericht na de tweede Wereldoorlog. De Handels Vereniging Amsterdam (HVA) was ooit een van de grootste koloniale ondernemingen ter wereld met in 1928 in totaal 36 bedrijven in Nederlands-Indië en 170.000 arbeiders in dienst. De economische crisis van de jaren dertig overleefde het bedrijf nog, de Japanse bezetting van Nederlands-Indië betekende het einde voor de onderneming in Indonesië. Nadat Soekarno de suikerfabrieken nationaliseerde zocht de HVA mogelijkheden in andere landen. In 1951 ging de H.V.A. aan de slag in Ethiopië met het cultiveren van een moerasgebied langs de Awash-river om zo het verbouwen van suikerbieten mogelijk te maken. In 1954 werd de eerste fabriek in Wonji geopend, In 1962 in het nabijgelegen Sjoa een tweede en in 1969 opende de derde fabriek in Metahara. 
Stork, Heemaf en Werkspoor waren de grote Nederlandse bedrijven uit die tijd die in opdracht van de HVA deze projecten mochten uitvoeren.
In 2018 bestond Stork 150 jaar en er waren diverse tentoonstellingen, lezingen en presentaties in Hengelo over o.a. de suikerfabrieken in Ethiopië. Eind 2018 stuurde Bets Kromwijk een aantal foto's en bouwtekeningen van suikerfabriek Metahara in Ethiopië. Haar man werkte vroeger enige tijd als monteur van Werkspoor RMO tijdens de bouw en inrichting van SF Metahara in Ethiopië. De foto's geven een mooi beeld van de bouw van de suikerfabriek in 1968/1969, maar ook het sociale leven in en rondom de fabriek. De foto's zijn deels ook gebruikt in lezingen die werden gegeven in Museum Hengelo.
Links zien we Piet Kromwijk, rechts een collega.
Piet Kromwijk was 42 jaar in dienst als monteur bij Werkspoor RMO en werd regelmatig uitgezonden voor projecten in Nederland, maar ook naar Saoedi-Arabië en Ethiopië. Van september 1968 tot maart 1969 werkte hij als monteur bij suikerfabriek Metahara in Ethiopië. Collega's die daar werkten waren o.a. Willem van Essen, ? Pols en Ab Smink.
Lees meer
Hendrik Buursink - 50 jaar Heemaf / Holec Projects
Wynand Buursink stuurde mij een aantal foto's van zijn vader die in totaal 50 jaar bij de Heemaf in Hengelo heeft gewerkt. Hij werkte van 1942 tot 1992 bij de Heemaf (later Holec Projects).
Hieronder in het kort zijn loopbaan bij de Heemaf en bij Holec.
Hendrik Buursink werd geboren in 1928. Na 7 jaren lagere school (Leusveen school) begint hij op zijn 14e (14-9-1942) als loopjongen bij de Heemaf bij het Centrale Postbureau. Hij werkt daar 1 jaar. Daarna gaat hij naar de afdeling lichtdruk en vanaf 1952 werkt hij bij de afdeling prijscalculatie.
Hendrik Buursink als jongste medewerker bij de Heemaf (1942). Bron: Wynand Buursink.
Hendrik volgt verschillende interne cursussen in de avonduren.
- 1942-1943 de Ambachtsschool
- 1943-1948 de Handelsavondschool
- 1943-1954 cursus Werktuigbouwkunde
1946 - De Heemaf ontvangt schoenzolen voor zijn medewerkers n het kader van een actie van directeur Keus die via bevriende relaties van General Electric uit de Verenigde Staten in het bezit kwam van schoenzolen voor zijn personeel. Na de oorlog was er gebrek aan alles, dus zelfs schoenzolen waren zeer welkom. De jongeman zittend aan de tafel is Hendrik Buursink. Bron: Historisch Centrum Overijssel te Zwolle. Meer info over deze foto.
In 1949 tot 1950 dient Hendrik Buursink als militair in Nederlands Indië en daarna komt hij weer terug bij zijn geliefde Heemaf en weer bij zijn oude afdeling (prijscalculatie). Tussen 1962 en 1967 is hij daar chef geworden. In 1972 zien we hem op de afdeling ADO, en vanaf 1978 op de afdeling OBI. In de jaren zestig van de vorige eeuw gaat de Heemaf op in de veel grotere HOLEC groep en uiteindelijk valt de Heemaf uit elkaar. De activiteiten worden dan elders in de HOLEC groep onder gebracht.
Lees meer
Suikerfabrieken in Ethiopië - samenwerking Stork en Heemaf (1954 -1969)
Het Amsterdamse bedrijf HVA (Handels Vereniging Amsterdam) was voor de Tweede Wereldoorlog een van de grootste agrarische bedrijven ter wereld. Ze beheerden in Ned. Indië plantages met fabrieken en hadden meer dan 150.000 personeelsleden in dienst. Echter in 1957 werden alle zaken door Soekarno zonder een reële vergoeding genationaliseerd. De HVA zocht andere mogelijkheden en vond die in Ethiopië. Daar werden drie grote suikerfabrieken gerealiseerd. Belangrijk was hierbij de goede relatie tussen ons koningshuis en keizer Haile Selassie, nazaat? van koning Salomon, bekend uit de bijbel. En de geschiedenis herhaalde zich.
Dat waren Wonji 1954, Sjoa (Shoa) 1962 en Metahara 1969. De HVA werd hiermee de grootste investeerder in Ethiopië. Voor de bouw moest alles worden ingevoerd, moerassen werden drooggelegd, ziektes bestreden, wegen en woningen gebouwd. In 1974 werd er 130.000 ton suiker geproduceerd en waren 30.000 gezinnen van de fabrieken afhankelijk. Wonji ligt 80 km ten zuidoosten van de hoofdstad Addis Abeba, Sjoa 110 km ten zuidoosten en Metahara ligt 130 ten oosten ervan.
Schakelbord Heemaf (Wonji).
In de Tubantia van 1-12-2017 j.l. stond een leuk artikel dat mooi aansluit bij het artikel over de suikerfabrieken in Ethiopië. Willy Ahlers stuurde mij dit artikel.
In 1951 kreeg de HVA toestemming van de Ethiopische regering om op de Wonji vlakte een suikerfabriek te bouwen. Belangrijk was de Awashrivier die er langs stroomde. Veel problemen moesten worden overwonnen.
Lees meer
Heemaf en de ontwikkeling van de telefonie in Nederland (1931-1977)
Heemaf begon rond 1931 in Nederland met de productie van telefoontoestellen en het zelf maken van onderdelen werd zeer ver doorgevoerd. Slechts 1 centraal asje van de kiesschijf werd in Zwitserland ingekocht en de rest werd bij de Heemaf gemaakt en in elkaar gezet. De telefoontoestellen waren gemaakt van bakeliet en onverslijtbaar.
De ontwikkeling van de telefoon begon al veel eerder. Alhoewel anderen het idee van de telefoon ontwikkelden was het Alexander Graham Bell die op 14 februari 1876 patent vroeg op zijn uitvinding "verbetering van de telegrafie". Hij kreeg zijn patent op de telefoon op 7 maart 1876. Hij kreeg wel meer dan 500 processen aan zijn broek toen de belangrijkheid van de telefoon zichtbaar werd. Hij won ze allemaal. Het ontwikkelde apparaat werkte eerst niet goed. Pas op 10 maart 1876 lukte het hem zijn assistent Watson telefonisch op te roepen. "The Bell Telegraph Company" werd opgericht. Het zou een van de grootste telefoniebedrijven van de wereld worden.
Edison
Thomas Alva Edison verbeterde de telefoon door toepassing van een koolmicrofoon. De eerste telefoons werkten zonder centrale; er was allen één verbinding tussen twee telefoons.
Lees meer
Eenfase elektromotor van de VIJF uit Doetinchem (1925 - 2018)
Jan Keuper stuurde mij een e-mail over de bijzondere elektromotor van de VIJF uit Doetinchem die hij nog in zijn bezit had. Hij heeft deze motor in de jaren zestig van de vorige eeuw gekocht voor een houtdraaibank die hij gebruikte en de motor werkt nog steeds. De oerdegelijke motor is gemaakt tussen 1925 en 1930 en dit is het eerste exemplaar dat ik ben tegen gekomen afkomstig van elektromotoren fabriek de VIJF uit Doetinchem, opgericht door Hofstede Crull in 1920. De fabriek heeft slechts 14 jaar bestaan en werd in zijn korte bestaan geteisterd door overstromingen en diverse branden, wat uiteindelijk tot het faillissement leidde in 1934. De motor is geschonken aan het Holec Historisch Genootschap en is binnenkort te zien bij Techniek Museum het Heim in Hengelo.
Lees meer
Nadat in 1962 Smit Slikkerveer opgegaan was in Heemaf werd in 1963 samenwerking met Hazemeyer gezocht. Motieven voor vergaande samenwerking werd ingegeven door het feit dat de bedrijven sec niet sterk genoeg waren om op de internationale markt een rol te spelen. De samenwerking tussen Heemaf, Smit Slikkerveer en Hazemeyer werd ook wel de kleine "Holec" genoemd. 
Rond 1900 omvat het productie pakket stoom-,gelijkstroom-, draaistroom- en wisselstroommachines, daarnaast de bijbehorende apparatuur zoals aanzet apparaten en transformatoren.
{jcomments off}
{jcomments off}
